Bakkie leut, bakkie pleur of een bakkie troost. Menig mens wordt vrolijk van de geur van koffie, misschien zelfs wel gelukkig. Enerzijds hoor je dat een kopje koffie gezond is, omdat het bijvoorbeeld een positief effect heeft op diabetes type 2. Anderzijds hoor je dat een teveel aan koffie niet goed is: het is verslavend, geeft een grotere kans op hart-en vaatziekten en is juist slecht voor je concentratie. Maar wat doet koffie eigenlijk in je lichaam, op welke organen heeft het invloed? En wanneer is het nu gezond om koffie te drinken en wanneer wordt het slecht? We zochten het uit!
Chemische structuur
Koffie komt van een plantje, in totaal zijn er maar liefst 60 verschillende soorten. De twee bekendste en belangrijkste planten zijn de Coffea Arabica en de Coffea Canephora Laurentii. Koffie zelf bevat meer dan achthonderd verschillende stoffen, die met elkaar de smaak en de geur bepalen. Het kopje koffie dat misschien nu naast je staat, bestaat voor maar liefst 98,5% uit water, en voor maar 1,5% uit droge stof. In deze droge stof zitten voornamelijk cafeïne, chlorogeenzuur, mineralen en koolwaterstof . Best een ingewikkeld drankje dus!
Cafeïne
Cafeïne is de stimulerende stof in koffie. De helft van de cafeïne uit je kopje koffie is al 3 tot 4 minuten nadat je het hebt gedronken opgenomen in je bloed! Gemiddeld is het effect van cafeïne het grootst na 2,5 uur. Drink je je koffie graag met suiker en/of melk? Dan wordt de cafeïne minder snel opgenomen in je bloed.
Cafeïne in het lichaam
Op de buitenkant van cellen in je lichaam zitten receptoren. Sommige stoffen of hormonen kunnen zich hechten aan deze receptor en dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat de cel wordt geactiveerd of gedeactiveerd. Cafeïne grijpt zich vast op een receptor in je hersenen, namelijk op adenosine (dit is een eiwit in je lichaam). De cafeïne heeft een remmende werking op adenosine, en dit zorgt weer voor een stimulering van je hersenen, nieren, maag en darmen.
Hersenen
De stimulerende werking op de hersenen zorgt er voor dat je je minder moe voelt en dat je hartslag en ademhaling omhoog gaan. Maar het zorgt er ook voor dat je alerter wordt en je lichaam in een actievere staat komt.
Maag en darmen
De stimulerende werking op maag en darmen zorgt ervoor dat je meer maagzuur en verteringssappen aanmaakt. Daardoor kunnen je maag en darmen soms geprikkeld zijn als je veel koffie drinkt. Dit kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je een snellere stoelgang hebt.
Nieren
Wist je dat koffie helemaal niet vocht afdrijvend is? Het stimulerende effect van cafeïne op de nieren is dat je sneller vocht afscheidt, maar niet per se méér vocht. Daardoor moet je ook sneller plassen als je een kopje koffie hebt gedronken.
Cafeïne effecten
Het effect van cafeïne op het lichaam verschilt van persoon tot persoon. Waar sommigen na één kopje espresso al door de ruimte stuiteren, heeft een ander er misschien 4 of zelfs meer voor nodig. Dit heeft deels te maken met gewenning, maar ook hoeveel je van het enzym “Cytochrome P450” (een stofje in je lichaam) hebt. Dit is het enzym dat cafeïne afbreekt. Heb je hier veel van, dan is je tolerantie hoger en kun je ‘beter’ tegen koffie.
Positieve cafeïne-effecten
Kun je je niet meer concentreren? Of ben je moe? 1 à 2 koppen koffie per dag hebben een stimulerend effect op de concentratie en prestatie: je krijgt meer energie en je geheugen wordt ook gestimuleerd! Daarnaast zou het een beschermende werking hebben op diabetes type-2. [2]
Negatieve cafeïne-effecten
Vanaf zo’n 500-600 mg cafeïne (5-6 koppen) per dag kunnen er negatieve effecten voorkomen. Onder deze negatieve effecten vallen bijvoorbeeld rusteloosheid, prikkelbaarheid, hoofdpijn, beven, duizeligheid en angstgevoelens. Bij een hoge inname kun je ook last krijgen van een verhoogde hartslag en hartkloppingen.
Is koffie verslavend?
Ieder kopje koffie heeft hetzelfde effect, je hebt niet per se meer koffie nodig om het gewenste effect te bereiken. Daarnaast vertonen mensen die hun cafeïne-inname verminderen niet symptomen die kenmerkend zijn voor mensen die stoppen met drugs of alcoholgebruik. Je kan ook op eigen kracht stoppen met koffie drinken, zonder hulp. Maar, zodra je stopt met het drinken van koffie voor een langere periode kan je toch wel ontwenningsverschijnselen krijgen (dit kan zelfs al voorkomen wanneer je maar één kopje koffie per dag drinkt). Onder deze ontwenningsverschijnselen kunnen onder andere hoofdpijn, vermoeidheid, slaperigheid, depressie en zelfs griepachtige verschijnselen vallen. Verschillende onderzoeken, waaronder die van het Johns Hopkins Medical Institution, geven aan dat een cafeïneverslaving wel moet worden opgenomen in DSM IV (dit is een handleiding om ziekten te diagnosticeren).[3]
Is het nou gezond of niet?
Helaas is er niet een eenduidig antwoord te geven op de gezondheidseffecten van koffie, ondanks dat er wel veel onderzoek naar wordt gedaan. Het is wel duidelijk aangetoond dat meer dan 5-6 koppen negatieve effecten heeft op de gezondheid zoals angststoornissen en rusteloosheid. Ben je een koffie liefhebber? Dan kan het verstandig zijn om een balans te vinden in koffie. Gelukkig kan je lichaam op eigen kracht afkicken van de cafeïne ;-)
[1] http://www.chemischefeitelijkheden.nl/Uploads/Magazines/CF-211-koffie.pdf
[2] Greenberg, J. A., Boozer, C. N., & Geliebter, A. (2006). Coffee, diabetes, and weight control. The American journal of clinical nutrition, 84(4), 682-693.
[3] Dews, P. B., O'Brien, C. P., & Bergman, J. (2002). Caffeine: behavioral effects of withdrawal and related issues. Food and Chemical Toxicology, 40(9), 1257-1261.