Zoek op de woorden ‘Suiker verslavend’ en je komt al redelijk snel op de schokkende titels zoals ‘Suiker is verslavender dan heroïne en cocaïne’. Sta je dan met je goede gedrag in de supermarkt, bedenkend dat er zelfs in een pot tomatensaus suiker zit. Wat is het nou voor stof, waaruit bestaat het en waarom is het zo verslavend? We duiken erin!
Chemische structuur
Suiker hoort bij de groep koolhydraten (sachariden). Koolhydraten kun je zien als bouwstenen en deze geven je lichaam energie. Je hebt enkelvoudige suikers (monosachariden) en meervoudige suikers (di- en polysachariden). Enkelvoudige suikers hebben een kortere keten van suikermoleculen dan meervoudige suikers. Voorbeelden van enkelvoudige suikers zijn glucose (druivensuiker) en fructose (vruchtensuiker). Zetmeel is een voorbeeld van meervoudige suikers. Hoe langer de keten is, hoe langer het duurt voordat je lichaam het molecuul heeft afgebroken. De meeste suikers bestaan uit glucose en fructose of een mengsel daarvan.
Suiker in je lichaam
Koolhydraten (en dus suikers ook) worden in je mond al afgebroken en daarna nog in de dunne darm. Zodra het suiker is afgebroken in glucose wordt het opgenomen in je darmen en vervoerd door heel je lichaam via je bloedbaan. De glucose wordt uit je bloedbaan, naar je weefsels gebracht zodat het zorgt voor brandstof voor je lichaam. Zo komt je lichaam uiteindelijk aan energie. Wist je bijvoorbeeld dat je hersenen alleen suiker kunnen gebruiken als brandstof en dat suiker ook heel hard nodig is om je centraal zenuwstelsel te voorzien van brandstof?
Suikerverslaving
Als je alcohol drinkt, drugs gebruikt, of voedsel eet komt er een stofje vrij in je hersenen: dopamine. Dopamine heet ook wel het ‘geluksstofje’ en heeft invloed op het beloningssysteem. Het zorgt ervoor dat je een fijn gevoel krijgt en ook echt gelukkig wordt. Je hebt dan een constant verlangen om dat fijne gevoel nog een keer te ervaren en zo kan een verslaving ontstaan. Bij voeding wordt het beloningssysteem in de hersenen ook geactiveerd en zo ook bij suiker. Het is daarom heel makkelijk om te zeggen dat de belonende eigenschappen van suiker kunnen zorgen voor een suikerverslaving. Er moet alleen niet vergeten worden dat voeding noodzakelijk is voor je lichaam om in leven te blijven en je lichaam beloont zichzelf hiervoor, zodat je een volgende keer weet gaat eten. Eten op zichzelf heeft daarom een belonend effect, niet zozeer de specifieke voedingsstof suiker!
Waarom eten we dan zoveel suiker en spreken we van ‘suikercravings’? Het gaat naast de stof suiker ook om andere voedingsstoffen. In een chocoladereep zit meer dan alleen suiker, zoals vet, zout en zoetstoffen. Deze combinatie zorgt er vaak voor dat we er meer van willen eten, omdat het lekker smaakt. Als je gezellig een kopje thee gaat drinken met je buurvrouw zeg je al snel: ‘Koekje erbij?’. Maar deze zin komt écht niet uit jouw mond doordat je lichaam als een verslaafde op zoek is naar de stof suiker. Psychosociale factoren, omgevingsfactoren en marketing spelen ook een belangrijke rol bij het eten van zoete producten.
Gezonde en slechte suikers
Er wordt weleens gezegd dat honing ‘goede suiker’ is, omdat honing een natuurlijk product is en daardoor meer voedingsstoffen bevat. Maar als we kijken naar de chemische structuur van honing, zien we dat er net als in kristalsuiker, fructose en glucose in zit. Het bevat ook niet meer andere voedingsstoffen zoals vitamines en mineralen. Hetzelfde geldt voor fruit, de suikers die in een sinaasappel zitten worden op exact dezelfde manier opgenomen als de suikermoleculen uit kristalsuiker. Alleen haal je uit een sinaasappel wél meer voedingsstoffen zoals vitamine C en mineralen. Uit koek en snoep haal je geen extra voedingsstoffen en daarom worden deze suikers ook wel lege koolhydraten genoemd. Maar de suikermoleculen uit fruit zijn op zichzelf exact hetzelfde als de suikermoleculen uit je koekje bij de thee.
Suiker-mania
Feit is: we zijn in de loop van de tijd meer gaan eten, en we krijgen ook meer suikers (en lege koolhydraten) binnen. Een (structureel) overschot aan calorieën zorgt voor een toename van het lichaamsgewicht en kan vervolgens leiden tot chronisch overgewicht. Gevolgen van chronisch overgewicht zijn bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en diabetes type II. Laten we voorop stellen dat we dit natuurlijk met zijn allen willen voorkomen en het is daarom nodig om goed op je voeding te letten.
Maar voordat we suiker alle schuld geven en lyrisch zijn over allerlei suikerloze diëten moeten we bedenken dat er andere (belangrijkere) factoren meespelen zoals gedrag, psychosociale factoren en marketing. Nee: een teveel aan suiker is niet goed, maar een teveel aan water, zout, vitaminen en mineralen ook niet. Je lichaam heeft suiker nodig om te kunnen functioneren. Balans houden tussen alle verschillende voedingsstoffen is daarom super belangrijk. Eet met je verstand en bedenk voor jezelf hoe je deze balans kan houden.
Bronnen:
Avena, N. M., Rada, P., & Hoebel, B. G. (2008). Evidence for sugar addiction: behavioral and neurochemical effects of intermittent, excessive sugar intake.Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 32(1), 20-39.
Benton, D. (2010). The plausibility of sugar addiction and its role in obesity and eating disorders. Clinical Nutrition, 29(3), 288-303.
ROLFES, Sharon Rady; PINNA, Kathryn; WHITNEY, Eleanor Noss. Normal and clinical nutrition. Wadsworth, Cengage Learning, 2012.
www.voedingscentrum.nl