December. De mooiste tijd van het jaar. De enige maand waarin de meesten unaniem besluiten dat ‘nee’ zeggen tegen lekker eten geen optie is en we overal even extra van genieten. In december maakt het allemaal niet uit of die ene oliebol nu teveel vet is of niet, we eten het gewoon. Maar waaruit bestaat vet eigenlijk, wat voor soort vetten bestaan er en wat doet vet met je lichaam? We zochten het uit!
Chemische structuur
Er bestaan twee soorten vetten: verzadigde vetzuren en onverzadigde vetzuren. Om het verschil te weten is het eerst handig om uit te leggen wat een vetzuur is. Een vetzuur is een organische stof en op de afbeelding hieronder zie je een tekening van een vetzuur. Het is een keten van koolstofatomen (C) waar waterstof (H) aan gekoppeld zit. Aan deze keten zit aan de ene kant een methylgroep (rechter uiteinde), en aan de andere kant een zuurgroep (linker uiteinde).
![]()
Het verschil in verzadigd of onverzadigd vet zit hem in de hoeveelheid waterstofatomen (H) die zijn gekoppeld aan de koolstofatomen (C). Bij een verzadigd vetzuur hebben alle koolstofatomen een zuurstofatoom. Maar zodra er een waterstofatoom (H) mist, ontstaat er een dubbele binding en komt er een knik in de keten (zie hieronder). Dan hebben we dus te maken met een onverzadigd vetzuur. Er bestaan heel veel verschillende soorten vetzuren. De chemische structuur van een vetzuur (kort of lange keten, verzadigd of onverzadigd) bepaalt wat voor werking het heeft in het lichaam.
![]()
Voorbeelden van verzadigd vet zijn dierlijke vetten zoals boter, hard bak- en braadvet en kokosolie. Onverzadigd vet is bijvoorbeeld te vinden in olijfolie, pindaolie en zonnebloemolie.
Vet in het lichaam
De vertering van vet gebeurt op verschillende plekken in het lichaam. Vetmoleculen zijn relatief grote moleculen voor het lichaam om direct opgenomen te kunnen worden, dus moeten zij worden opgedeeld in kleinere delen. Het opdelen van de grote vetmoleculen gebeurt vooral in de dunne darmen.
Vervolgens worden deze vetmoleculen vanuit je dunne darm opgenomen in de bloedbaan, waardoor het kan worden verspreid over je lichaam. Dit is nog best een uitdaging omdat vetcellen hydrofoob zijn. Dit betekent dat ze niet goed mengen met waterige vloeistoffen zoals lichaamssappen maar ook niet met bloed. Gelukkig heeft je lichaam hier iets op gevonden: de vetcellen vormen een soort bundeltje met eiwitten, genaamd lipoproteïnen. Dit maakt het mogelijk om vet te kunnen vervoeren door heel het lichaam. Er zijn vier verschillende soorten lipoproteïnen waarvan de bekendste LDL (lage-dichtheid-lipoproteïnen) en HDL (hoge-dichtheid-lipoproteïnen) zijn.
Lage-dichtheid-lipoproteïnen
LDL proteïnen vervoeren vet van de lever naar de rest van het lichaam. Cellen in het lichaam nemen dit vet op en daardoor kunnen bijvoorbeeld beschadigingen in de weefsels worden hersteld. Een beetje LDL is daarom ook goed. Maar een teveel hieraan kan schadelijk zijn, omdat het vet zich kan vastzetten in de binnenwand van de bloedvaten. Bloedvaten kunnen daardoor dichtslibben en het bloed kan dan minder makkelijk door het lichaam stromen. Dit is ook wel beter bekend als cholesterol.
Hoge-dichtheid-lipoproteïnen
HDL-proteïnen nemen vet uit het bloed weg, en voeren het af naar de lever. In de lever wordt het vet vervolgens afgebroken. Uiteindelijk verlaten deze afgebroken vetdeeltjes het lichaam via gal en ontlasting.
Gezondheids effecten van vet
Verzadigd vet verhoogt de LDL in het lichaam en zorgt daardoor ook voor meer LDL-cholesterol in het lichaam. Zoals eerder gezegd, LDL-cholesterol is niet goed voor het lichaam omdat het zich kan vastzetten aan de binnenwand van de bloedvaten. De kans op hart-en vaatziekten is hierdoor een stuk groter.
Onverzadigd vet daarentegen verlaagt het LDL in het lichaam en dus ook indirect het LDL-cholesterol. Onverzadigd vet kan daarom worden gezien als een ‘gezond’ vet en past beter in een gezond voedingspatroon.
Is vet nou gezond of niet?
Als je bijvoorbeeld een avondje flink staat te dansen, gebruik je voornamelijk energie uit vetcellen. Vet is één van de belangrijkste bronnen van energie, belangrijker zelfs dan koolhydraten. Je hebt vet dus zeker nodig. Alleen is overmatig vet (net zoals met alles eigenlijk) niet goed voor het lichaam. Als je namelijk teveel vet eet, geef je je lichaam heel veel energie. En zodra je deze energie vervolgens niet verbruikt wordt het vet opgeslagen wat kan leiden tot overgewicht, met alle negatieve gevolgen van dien voor je gezondheid.
Daarnaast is het ook heel belangrijk om goed te kijken naar wat voor soort vetten je binnenkrijgt. Verzadigde vetzuren zijn ‘gevaarlijker’ dan onverzadigde vetcellen omdat je cholesterolgehalte hiervan stijgt. Dus is het sowieso beter om, als je vet eet, te letten op de balans tussen verzadigde vetten en onverzadigde vetten. Het is in zo’n geval dan beter om onverzadigde vetten binnen te krijgen.
En kun je die oliebol morgen dan wel of niet eten ? Tsja, dat blijft natuurlijk aan jou… ;-)